Ieder mens slaapt in zijn leven wel eens slecht. Lang niet iedereen heeft last van chronische slapeloosheid. In- en doorslaapklachten kunnen veel oorzaken hebben. In veel gevallen is er geen directe oorzaak van de slapeloosheid te vinden.
Soms kan de oorzaak dan liggen in spanning of stress, die samen kan hangen met gebeurtenissen overdag, maar slapeloosheid kan ook aangeleerd zijn. Bij het ontstaan van de klachten is er misschien wel een duidelijke oorzaak, maar als deze wegvalt, blijft de slapeloosheid gewoon bestaan. Waarschijnlijk komt dit doordat er bepaalde gedragingen in deze slechte slaap periode zijn aangeleerd. Deze gedragingen zorgen ervoor dat de slapeloosheid niet meer weg gaat. Dit kan bijvoorbeeld komen door de bepaalde gewoonten of gedachtes.
Een model dat veel gebruikt wordt om het ontstaan en instandhouden van chronische slapeloosheid te verklaren is het 3P model van Spielman en collega’s (1987). Hierin beschrijft hij een model waar bij er iemand een bepaalde kwetsbaarheid is voor insomnie (‘predisposing factors’). Dit zorgt nog niet voor een slaapstoornis, maar dan kunnen er bepaalde dingen voorkomen in het leven die slechte slaap uitlokken, bijvoorbeeld stress, verhuizing, ziekte, etc. (precipitating factors). Om met deze stress (etc.) om te gaan ontwikkelt dan iemand bepaalde gedragingen en gedachtes (bijvoorbeeld eerder naar bed gaan om toch maar genoeg uurtjes mee te pakken). Deze strategie werkt op de korte termijn, maar op de lange termijn houdt dit juist de slapeloosheid in stand (perpetuating factors). Het idee is dat op een gegeven moment de uitlokkende factoren (de precipitating factors) verdwijnen maar dat dan de instandhoudende factoren (perpetuating factors) zo sterk zijn dat hierdoor de slaapstoornis insomnie in stand wordt gehouden.
Slapeloosheid kan ook een onderdeel zijn van een psychiatrische aandoening als depressie. Als je slecht slaapt doordat je je al een langere tijd neerslachtig voelt en de toekomst erg somber inziet, is het misschien verstandig om dit met een deskundige te bespreken.Ook lichamelijke aandoeningen kunnen slapeloosheid veroorzaken. Vaak gaat het dan over aandoeningen die met pijn of jeuk gepaard gaan, maar ook hormonale aandoeningen kunnen een oorzaak zijn. Sommige mensen slapen erg licht door hun gesnurk, dit kan met de aandoening apneu te maken hebben.
Tenslotte komt slapeloosheid veel voor als gevolg van alcoholgebruik. In tegenstelling tot het geloof in alcohol als ‘slaapmutsje’ verstoort het gebruik van alcohol de slaap in sterke mate. Het inslapen gaat vaak wel wat sneller, maar men wordt over het algemeen vroeger wakker.
3P model Spielman
